เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล  (Nilaparvata lugens (Stål)) เป็นแมลงปากดูด ตัวเต็มวัยสีน้ำตาลถึงสีน้ำตาลปนดำ มีรูปร่าง 2 ลักษณะ คือ ชนิดปีกยาวและชนิดปีกสั้น โดยชนิดปีกยาวสามารถเคลื่อนย้ายและอพยพไปในระยะทางใกล้และไกล โดยอาศัยกระแสลม ตัวเต็มวัยวางไข่ที่กาบใบข้าวหรือเส้นกลางใบ ไข่สีขาวขุ่นลักษณะเป็นรูปกระสวยคล้ายกล้วยหอม ระยะตัวอ่อน 16-17 วัน ตัวเต็มวัยอายุประมาณ 2 สัปดาห์ ในหนึ่งฤดูเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาลสามารถเพิ่มปริมาณได้ 2-3 อายุขัย

ลักษณะการทำลาย

             เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาลทั้งตัวอ่อนและตัวเต็มวัย ทำลายข้าวโดยการดูดกินน้ำเลี้ยงจากเซลล์พืชบริเวณโคนต้นข้าวระดับเหนือผิวน้ำ ทำให้ข้าวมีอาการใบเหลืองแห้ง ลักษณะคล้ายถูกน้ำร้อนลวก แห้งตายเป็นหย่อมๆ เรียก“อาการไหม้” (hopper burn) โดยทั่วไปพบอาการไหม้ในระยะข้าวแตกกอถึงระยะออกรวง ในแปลงที่ขาดน้ำ ตัวอ่อนจะลงมาอยู่ที่บริเวณโคนกอข้าวหรือบนพื้นดินที่แฉะมีความชื้น

             นอกจากนี้ยังเป็นแมลงพาหะนำเชื้อไวรัส “โรคใบหงิกหรือโรคจู๋” (rice ragged stunt) ทำให้ต้นข้าวมีอาการแคระแกร็น ต้นเตี้ย ใบสีเขียวแคบและสั้น ใบแก่ช้ากว่าปรกติ ปลายใบบิดเป็นเกลียว และขอบใบแหว่งวิ่น

การป้องกันกำจัด

1. ปลูกข้าวพันธุ์ค่อนข้างต้านทานเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล เช่น สุพรรณบุรี 1 สุพรรณบุรี 2 สุพรรณบุรี 90 สุพรรณบุรี 60 ปทุมธานี 1 พิษณุโลก 2 ชัยนาท 1 ชัยนาท 2 กข 29 และ กข 31 กข 41 กข 4 (ไม่ควรปลูกพันธุ์เดียวติดต่อกันเกิน 4 ฤดูปลูก)
2. ไม่ควรหว่านข้าวแน่นเกินไป (15 กก./ไร่) หรือปลูกแบบนาดำเพื่อให้ต้นข้าวแข็งแรงและพ่นสารได้ทั่วถึง
3. ระบายน้ำเข้า-ออกนาเป็นครั้งคราว เพื่อไม่ให้เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล
4. ไม่ใส่ปุ๋ยไนโตรเจนมากเกินไป เพราะจะทำให้ใบข้าวเขียว หนาแน่น ต้นอวบน้ำ เหมาะแก่การดูดกินและขยายพันธุ์ของเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล
5. หากมีการระบาดในพื้นที่ใกล้เคียง ควรป้องกันด้วยสารคุมไข่และยับยั้งการลอกคราบของตัวอ่อน อะวอร์ด 40 เอสซี 100-150 ซีซี ต่อน้ำ 200 ลิตร ซึ่งปลอดภัยต่อมวนเขียวดูดไข่ (แมลงตัวห้ำที่ช่วยกำจัดเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล) แต่หากเริ่มพบการระบาด 10 ตัว/กอ หรือ 1 ตัว/ต้น ควรใช้ตามคำแนะนำดังนี้

ระยะข้าวเล็ก

 สูตร1: อะวอร์ด 40 เอสซี 150 ซีซี + ฟินิช 500 ซีซี ต่อน้ำ 200 ลิตร ต่อพื้นที่ 4 ไร่

 สูตร2: อะวอร์ด 40 เอสซี 150 ซีซี + ไอมิด้า 40 กรัม ต่อน้ำ 200 ลิตร ต่อพื้นที่ 4 ไร่

 สูตร3: อะวอร์ด 40 เอสซี 150 ซีซี + ฟิพเปอร์ 300 ซีซี ต่อน้ำ 200 ลิตร ต่อพื้นที่ 4 ไร่

ระยะข้าวใหญ่

 สูตร1: อะวอร์ด 40 เอสซี 150 ซีซี + ไฮ-นิว20 300 ซีซี ต่อน้ำ 200 ลิตร ต่อพื้นที่ 4 ไร่

 สูตร2: อะวอร์ด 40 เอสซี 150 ซีซี + เท็นสตาร์ 100 ซีซี ต่อน้ำ 200 ลิตร ต่อพื้นที่ 4 ไร่

สอบถามเพิ่มเติม ได้ที่ สำนักงานยูนิไลฟ์ทุกสาขาทั่วประเทศ หรือ ยูนิไลฟ์ สำนักงานใหญ่ โทรศัพท์ 02-399-5555 หรือ ไอดีไลน์ @unilife

แหล่งข้อมูล: กองวิจัยและพัฒนาข้าว กรมการข้าว